Bacteriofagen: een vervanging voor antibiotica?
Een kleinschalige voorlopige proef concludeert dat bacteriofagen - virussen die bacteriën infecteren - in de toekomst een levensvatbare vervanging voor antibiotica kunnen zijn.
Hoewel antibiotica in hun lange geschiedenis in de geneeskunde talloze levens hebben gered, zijn ze niet zonder problemen.
Antibioticaresistentie is een grote zorg. In feite beschouwt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het als "een van de grootste bedreigingen voor de mondiale gezondheid, voedselzekerheid en ontwikkeling van vandaag".
Naast de dreigende terreur van resistentie, brengt het gebruik van antibiotica nog andere zorgen met zich mee.
Hoewel ze bijvoorbeeld de bacteriën vernietigen die ziekten veroorzaken, doden ze ook zonder onderscheid andere soorten bacteriën.
Het wordt steeds duidelijker dat onze darmbacteriën een essentieel onderdeel zijn van onze gezondheid, en het massaal vernietigen ervan zal negatieve gevolgen hebben.
Antibiotica kunnen ook gastro-intestinale klachten veroorzaken - vaak vanwege het massaal ruimen van bacteriën.
Om deze redenen neemt de jacht op alternatieven voor antibiotica toe. Wetenschappers van het Department of Nutrition and Food Studies aan de George Mason University in Fairfax, VA, zijn geïnteresseerd in het therapeutische potentieel van bacteriofagen.
Hun laatste resultaten werden gepresenteerd op de jaarlijkse bijeenkomst van de American Society for Nutrition, Nutrition 2018, gehouden in Boston, MA.
Wat zijn bacteriofagen?
Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën aanvallen en doden. Waar bacteriën worden gevonden, zullen bacteriofagen dichtbij zijn. In feite worden ze beschouwd als de meest talrijke organismen op aarde.
Hoewel het gebruik van een virus om bacteriën in ons lichaam te bestrijden een riskant idee lijkt, vallen bacteriofagen alleen bacteriën aan, waardoor menselijke cellen onaangeroerd blijven.
Ze zijn ook zeer specifiek voor bepaalde bacteriestammen, wat betekent dat er geen wijdverspreide ruiming van alle soorten is - noch goed noch slecht.
"Door virussen te gebruiken die alleen specifieke soorten bacteriën infecteren, worden de vele goede bacteriën in de darmen gespaard, die verband houden met tal van gunstige gezondheidsresultaten op de lange termijn."
Mede-onderzoeker Taylor C. Wallace, Ph.D.
Om hun mogelijke voordelen te onderzoeken, rekruteerden de onderzoekers 31 mensen die aanzienlijke gastro-intestinale klachten hadden, maar geen specifieke spijsverteringstoestand hadden.
De groep werd in tweeën gesplitst. De helft van alle deelnemers ontving de experimentele interventie - vier bacteriofagenstammen die specifiek aanvallen Escherichia coli, een ziekteverwekker waarvan bekend is dat het gastro-intestinale problemen veroorzaakt. De andere helft kreeg een placebo.
Na 4 weken behandeling was er een "wash out" -periode van 2 weken. Vervolgens begon de groep die de placebo nam gedurende 4 weken aan de bacteriofaagbehandeling, terwijl de experimentele groep gedurende 4 weken overschakelde op de placebo.
‘Geen duidelijke bijwerkingen’
De resultaten waren bemoedigend; er was een significante afname van een ontstekingsmarker die verband houdt met allergische reacties, interleukine 4 genaamd. Het team heeft ook verhoogde niveaus van bacteriesoorten gemeten die als 'goed' worden beschouwd.
Mensen in de groep met vroege markers van het metabool syndroom zagen bijvoorbeeld een toename van Bifidobacterium spp. Ook opgemerkt was een vermindering van Clostridium perfringens, een veelvoorkomende oorzaak van voedselvergiftiging.
En, belangrijker nog, er werden geen bijwerkingen geregistreerd. Zoals Wallace zegt:
"We hebben voor het eerst aangetoond dat behandeling met bacteriofaag geen duidelijke bijwerkingen heeft, althans bij kortdurend gebruik."
Andere applicaties
Ook gaan de mogelijke toepassingen van bacteriofaagbehandelingen verder dan gastro-intestinale klachten. Zo onderzoeken Wallace en medewerker Tiffany Weir nu het gebruik van bacteriofagen in supplementen om het evenwicht in het microbioom van mensen met het metabool syndroom te helpen herstellen.
Deze personen hebben doorgaans veranderde populaties van darmbacteriën als gevolg van aanhoudende ontsteking.
Mogelijk is er ook een rol weggelegd voor bacteriofagen in ontwikkelingslanden. In het bijzonder mensen die voedingstekorten ervaren als gevolg van chronische diarree. Het team is momenteel op zoek naar partners om zijn theorieën verder te testen.
Interessant is dat bacteriofagen in de jaren twintig en dertig in Georgië en de Verenigde Staten als antibacteriële middelen werden gebruikt. Een van de belangrijkste redenen waarom ze uit de gratie raakten, was de komst van antibiotica, die veel gemakkelijker te produceren, op te slaan en voor te schrijven waren.
Maar nu de dreiging van antibioticaresistentie de kop opsteekt, zou een verschuiving naar bacteriofagen wel eens op de agenda kunnen staan.
